7 روش تصمیم‌گیری قاطع بدون پشیمانی

تصمیم‌گیری یکی از سخت‌ترین کارهای دنیاست، حتی گرفتن ساده‌ترین تصمیمات نیز می‌تواند گاهی بسیار سخت باشد. تصمیم‌گیری فرایندی انرژی‌بر و خسته‌کننده است. موقعیتی را تجربه کرده‌اید که تصمیم‌گیری برای شما بسیار سخت باشد؟ بین دو گزینه گیر کرده‌اید. هم دلتان می‌خواهد هم نگرانید. امروزه روانشناسان دریافته‌اند پیچیدگی و عدم قطعیت بر تصمیمات ما تأثیر گذارند و حتی سبب می‌شوند تصمیمات غیرمنطقی بگیریم.

اجازه بدهید برای شروع به تحقیقی اشاره کنم که آن را از کتاب Made to Stick نوشته برادرانِ Heath نقل می‌کنم.

نتیجه‌ی جالب یک پژوهش هوشمندانه

در سال 1954، L. J. Savage «اصل قطعیت» را با عنوان پایه‌ای‌ترین قانون تصمیم‌گیری معرفی نمود. وی تاجری را فرض کرد که پیش از انتخابات قصد سرمایه‌گذاری دارد و تصور می‌کند نتایج انتخابات بر تصمیم او تأثیرگذار است. اگر جمهوری‌خواهان پیروز شوند باید این سرمایه‌گذاری را انجام دهد، و اگر دموکرات‌ها پیروز شوند باز هم باید این سرمایه‌گذاری انجام شود. در این حالت، برخلاف عدم آگاهی تاجر از نتایج انتخابات، وی سرمایه‌گذاری خود را انجام خواهد داد. به نظر معقول می‌رسد؛ اما Amos Tversky و Elder Shafir در پژوهشی نشان دادند اصل قطعیت همواره برقرار نیست و افراد تنها به دلیل وجود عدم قطعیت نظر خود را تغییر می‌دهند، حتی اگر عدم قطعیت ربطی به نتایج نداشته باشد.

تصور کنید دانشجو هستید و 24 اسفند در اولین امتحان میان ترم یک درس سخت شرکت کرده‌اید. به دلیل سخت‌گیری استاد و آمار بالای رد شدگان در ترم‌های قبل، از ابتدای ترم مرتب درس را مطالعه و مسائل زیادی را حل کرده‌اید. نتیجه‌ی آزمون دو روز بعد (26 اسفند) اعلام می‌گردد. در این فاصله، با پیشنهاد تور نوروزی 7 روزه‌ی بسیار ارزانی به مقصد جزیره‌ی کیش مواجه می‌شوید. می‌توانید امروز بلیط خود را بخرید و از تخفیف باور نکردنی آن برخوردار شوید، یا همین امروز از خرید صرف نظر کنید، یا 15هزار تومان بپردازید و تخفیف تا دو روز دیگر برای شما تمدید شود. آخرین گزینه به شما اجازه می‌دهد تصمیم‌گیری در مورد سفر را تا زمان اعلام نتیجه به تعویق بیاندازید. خب، تصمیم شما چیست؟

شاید شما هم مانند اغلب دانشجویان شرکت‌کننده در این آزمایش، تصمیم بگیرید 15هزار تومان را بپردازید تا پس از اعلام نتایج در مورد سفر تصمیم بگیرید.

تورسکی و شفر برای دو گروه از دانشجویان، عدم قطعیت را حذف کردند. به برخی گفتند آزمون را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند. 57٪ از این گروه تصمیم گرفتند بلیط را خریداری کنند و در جزیره‌ی کیش موفقیتشان را جشن بگیرند. به گروه دوم گفته شد نتیجه‌ی آزمون آنها بسیار بد بوده است. 54٪ دانشجویان این گروه هم تصمیم گرفتند بلیط مسافرت را خریداری کنند و در جزیره‌ی کیش به تجدید روحیه و تمدد اعصاب بپردازند. هر دو گروه قبول شدگان و رد شدگان، فارغ از نتیجه‌ی آزمون، می‌خواستند فوراً به کیش بروند، در حالی که بیش از 60٪ دانشجویانی که از نتیجه‌ی آزمون مطلع نبودند، ترجیح دادند 15هزارتومان را بپردازند و پس از اعلام نتایج تصمیم‌گیری کنند.
کمی در مورد نتایج این تحقیق تأمل کنید:

• اگر قبول شوید می‌خواهید به کیش بروید؛
• اگر قبول نشوید می‌خواهید به کیش بروید؛
• اما اگذ نتیجه را ندانید مایلید تا اعلام نتایج صبر کنید.

طبق این پژوهش، عدم قطعیت، حتی عدم قطعیت نامرتبط،‌ بر تصمیم‌گیری ما مؤثر است و در آن اخلال می‌کند.

توصیه‌هایی برای تصمیم‌گیری آسان‌تر و سریع‌تر

حال که دانستیم تصمیم‌گیری چه فرایند پیچیده و تا حدود زیادی غیرقابل پیش‌بینی است،‌ و با توجه به اینکه تصمیم‌گیری از مهارت‌های لازم در مدیریت زمان است، این چند نکته را به ذهن بسپارید و در تصمیم‌گیری‌هایتان به کار ببندید. فراموش نکنید که تصمیم‌گیری یک مهارت است و کلید یادگیری هر مهارتی تمرین و تکرار آن است.

1. کمتر تصمیم بگیرید.

همانگونه که در ابتدا گفتم تصمیم‌گیری فرایندی انرژی‌بر و خسته کننده است، به ویژه زمانی که تصمیم‌گیری‌ها متعدد و پشت سر هم باشند این اثر تشدید می‌شود ولو اینکه شامل تصمیمات ساده‌ای مانند چی بپوشم، چی بپزم، با چه وسیله‌ای برم و… باشد. می‌گویند استیوجابز در کمد لباس خود، چندین دست لباس از یک نوع و یک رنگ داشت. چرا؟ برای اینکه مجبور نباشد برای انتخاب لباس تصمیم بگیرد.

به راه‌هایی بیاندیشید که دفعات تصمیم‌گیری را کاهش دهید. می‌توانید یک برنامه‌ی غذایی ماهانه تهیه کنید تا بدانید هر روز چه چیزی باید بپزید. چند دست لباس از پیش ست شده داشته باشید و آنها را به نوبت بپوشید. زمانی که در شبکه‌های اجتماعی می‌گردید در حال تصمیم‌گیری هستید که آیا مطلبی را لایک کنید؟ کامنت بگذارید؟ آن را برای دیگران نیز بفرستید؟ برای چه کسانی بفرستید؟ با کاهش زمان حضور در این شبکه‌ها، علاوه بر آزاد کردن زمان، از دفعات تصمیم‌گیری خواهید کاست. برنامه‌ریزی و تهیه‌ی فهرستی از کارها و مدیریت آن‌ها بر اساس اولویت نیز در کاهش دفعات تصمیم‌گیری مؤثر است.

2. تصمیم بگیرید کدام مشکل را می‌خواهید حل کنید.

بسیاری از مردم، به دلیل ترس از عواقب تصمیم‌گیری، یا فرار از مسئولیت، از اخذ تصمیم، به ویژه تصمیمات مهم زندگی، اجتناب می‌کنند. اگر باید تصمیم بگیرید، تصمیم بگیرید. بار سنگین تصمیمِ گرفته نشده را تحمل نکنید. استرس و اضطراب، عصبانیت و بدخوابی نتیجه‌ی فرار از تصمیم‌گیری است. به عقیده‌ی ویلیام کلاسر، هر تصمیمی مشکلات خاص خودش را دارد. ما با تصمیم‌گیری در حال انتخاب مشکلات مربوط به تصمیممان هستیم. آنتوی رابینز می‌گوید ریشه‌ی کلمه decision از قطع می‌آید،  پس هنگام تصمیم‌گیری، ریشه‌ی احتمالات منفی را قطع کنید، مشکلات انتخاب هریک از گزینه‌ها را ببینید و با خود بگویید می‌خواهم کدام یک از این مشکلات را حل کنم؟

3. ضرب الاجل تعیین کنید.

اگر دوستتان از شما بخواهد تا دو روز دیگر نظرتان را در مورد شراکت با او در میان بگذارید، تصمیم‌گیری برای شما ساده می‌شود. مغز شما دوست دارد بداند چقدر فرصت دارد تا به تکاپو بیفتد.
نمی‌توانید تصمیم بگیرید و این تصمیم ضرب الاجل هم ندارد؟ به خودتان بگویید تا …. (امشب، دوشنبه، سه روز دیگر و…) مهلت دارم تصمیم بگیرم و خودتان را مکلف کنید تا آن زمان تصمیم بگیرید، هر تصمیمی که شده.

4. تحقیق کنید.

اگر به دلیل ترس، از گرفتن تصمیم گریزانید، به جمع‌آوری داده‌ها و حقایق بپردازید. برخی از ترس‌ها ناشی از جهل و بی‌اطلاعی است. اگر اطلاعات کافی جمع کنید، راحت‌تر می‌توانید یکی از گزینه‌های موجود را انتخاب کنید.

5. جدول T رسم کنید.

زمانی که بین دو گزینه مردید (که بیشتر مواقع این گونه است)، با یک خط عمودی کاغذ را به دو قسمت مساوی تقسیم کنید، بالای یک سمت بنویسد اگر تصمیم A را بگیرم…، و در سمت مقابل بنویسد اگر تصمیم B را بگیرم…، سپس مزایا و معایبی را که هر یک از دو تصمیم دارند ذکر کنید. ذهنتان را باز کنید و به تمامی مواردی که این تصمیمات بر آن‌ها تأثیر می‌گذارند فکر کنید. افق دیدتان را گسترش دهید و نتایج بلند مدت را نیز در نظر بگیرید. پس از نوشتن مزایا و معایب هر یک از گزینه‌ها، می‌توانید مقایسه کنید انتخاب کدام گزینه به نفع شماست.

6. بدترین و بهترین وضعیت را پیش‌بینی کنید.

انتهای هر یک از انتخاب‌هایتان را ببینید. با خود بگویید اگر این گزینه را انتخاب کنم بدترین حالت ممکن چه خواهد بود؟ مایلید در یک دوره‌ی آموزش بورس 20 میلیون تومانی شرکت کنید. بدترین حالت این است که دوره نه تنها کاربردی ندارد، بلکه باعث می‌شود 30 میلیون از سرمایه‌ی خود را در بازار بورس از دست بدهید. بهترین حالت چیست؟ ثروتمند می‌شوید، می‌توانید دوران سالمندی را با خیال آسوده بگذرانید. به کاری می‌پردازید که ایده‌آل شماست.
اگر در این دوره شرکت نکنید، بدترین و بهترین حالت چه خواهد بود؟ شرایط نهایی دو گزینه را با یکدیگر مقایسه کنید. اکنون راحت‌تر می‌توانید تصمیم بگیرید.

7. و اگر هیچ یک از این روش‌ها جواب نداد…

شیر یا خط کنید. بگویید A شیر، و B خط. سپس سکه را کاملاً‌ بلند پرتاب کنید. مهم نیست شیر خواهد آمد یا خط، زمانی که سکه در هوا چرخ می‌خورد متوجه می‌شوید دلتان می‌خواهد کدام گزینه بیاید. همان را انتخاب کنید.