اثر مرکب چیست و چگونه کار می‌کند؟

لابد ضرب‌المثل «قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود» را شنیده‌اید. والدین ما معمولاً این ضرب‌المثل را برای پس‌انداز کردن پول به کار می‌بردند آن هم هنگامی که پول خردهای درون دستمان را با قیمت اسباب‌بازی دلخواهمان مقایسه و احساس ناامیدی می‌کردیم.

اما این ضرب‌المثل حاوی نکته‌ی باارزش‌تری است. دریا از قطرات آب ساخته شده است، بدن انسان از تعداد بیشماری سلول، و موفقیت… به راستی موفقیت از چه چیزی ساخته شده است؟ این همان سئوالی است که اثر مرکب به آن پاسخ می‌دهد.

اثر مرکب چیست؟

دارن هاردی، اثر مرکب (The Compound Effect) را اصل به دست آوردن پاداش‌های عظیم از طریق مجموعه‌ای از انتخاب‌های کوچک ولی هوشمندانه می‌داند. اگر خود را فردی معمولی از افراد جامعه می‌دانید، تفاوت شما با افراد موفق و تأثیرگذار جامعه چیست؟ شاید با خودتان بگویید پول، ثروت، ارتباطات، هوش، ایده‌های بزرگ و حتی شانس! اجازه دهید با شما رو راست باشم! تفاوت یک فرد عادی با یک انسان موفق، در انتخاب‌هایی است که هر روز انجام می‌دهند.

قبول این مطلب ابتدا مشکل است، نه به این دلیل که قابل درک نیست بلکه به این علت که ما از پذیرش این واقعیت هراس داریم، زیرا باید نگاهی به گذشته بیاندازیم و ببینیم با زندگی‌مان چه کرده‌ایم. شرایط امروز ما نتیجه‌ی انتخاب‌ها (اعمال، عادت‌ها و رفتار) گذشته‌ی ماست و آینده‌ی ما با انتخاب‌های امروز ما ساخته می‌شود.

هیچ کس با خوردن یک دانه شکلات چاق نمی‌شود، اگر اکنون از اضافه‌وزن رنج می‌برید به دلیل وعده‌های غذایی نامناسب در طول چندین ماه و حتی چندین سال است. هرگز با یک روز ورزش کردن، تغییری در وضعیت بدنتان ایجاد نمی‌شود، اگر بدن سالم و عضلات خوش فرمی دارید احتمالاً به خاطر پایبندی به برنامه‌ی ورزشی منظم و طولانی مدت است.

قدرت کارهای کوچک

ما معمولاً قدرت انتخاب‌های کوچک زندگی را دست کم می‌گیریم زیرا تأثیر فعلی و فوری آن‌ها را بررسی می‌کنیم. اما کارهای کوچک و معمولی، با گذشت زمان و تکرار قدرت خود را نشان می‌دهند. زندگی مشترکی که به طلاق ختم می‌شود نتیجه‌ی رفتارهای اشتباهی است که در طول یک رابطه بارها و بارها تکرار شده‌اند؛ رفتارهایی مانند کم‌توجهی، بی‌احترامی، بی‌اعتنایی، بدرفتاری و…. یک زندگی عاشقانه و طولانی نیز حاصل رفتارهای کوچکی از جمله عشق ورزیدن، محبت کردن، توجه، احترام گذاشتن، یادگیری و به کار بستن روش‌های حل اختلاف و… است که به کرات در طول سال‌ها و موقعیت‌های مختلف تکرار شده‌اند.

بزرگ‌ترین اشتباه ما این است که قدرت انتخاب‌های ساده و روزمره را دست کم می‌گیریم و موفقیت و کامیابی را نتیجه‌ی ایده‌های بزرگ و کارهای خارق العاده می‌دانیم. می‌خواهید به آرزوهای‌تان برسید؟ به اثر مرکب ایمان بیاورید و آن را در زندگی‌تان به کار ببنیدید.

انتخاب‌های کوچک چگونه قدرتمند می‌شوند؟

بسیاری از انسان‌ها، دنیا را حاصل روابط خطی و یک به یک می‌دانند. به عنوان مثال شاید تصور کنید اگر 80٪ زمان خود را صرف تولید محصولی کنید، آن محصول 80٪ درآمد شما را تشکیل خواهد داد. اما می‌دانیم که الزاماً اینگونه نیست و طبق قانون 80/20، هشتاد درصد درآمد شما نتیجه‌ی 20 درصد از فعالیت‌های شماست.

اثر مرکب نیز اینگونه است. به نمودار فوق دقت کنید. رابطه‌ی تلاش پیوسته و انتخاب‌های مستمر مشابه منحنی آبی رنگ است. ابتدا با انرژی بسیار زیادی صرف می‌کنید اما یا نتیجه‌ای نمی‌گیرید یا این نتایج بسیار اندک و نامحسوس هستند. اما به میانه‌ی مسیر آبی، جایی که تغییرات چشمگیر می‌شوند نگاه کنید. این همان جایی است که اثر مرکب خود را نشان می‌دهد. اکنون زمان کافی گذشته است و انتخاب‌های کوچک و مکرر، قدرت خود را به نمایش می‌گذارند.

این همان نقطه‌ای است که ناگهان دیگران به ما نگاه می‌کنند و از خود می‌پرسند: «فلانی چگونه یک شبه این چنین موفق شد؟» و نمی‌دانند هیچ چیز یک شبه اتفاق نمی‌افتد بلکه این نتیجه‌ی به کار بستن اثر مرکب در زندگی است.

صحرای ناامیدی

بسیاری از ما تصور می‌کنیم مشابه خط نارنجی، پیشرفت رابطه‌ای خطی و ثابت با تلاش پایدار و مستمر دارد، به همین دلیل زمانی که از اولین تلاش‌ها نتیجه‌ای نمی‌گیریم ناامید می‌شویم. اما نمی‌دانیم که در واقع، در ابتدای مسیر آبی هستیم و شدت تغییرات بسیار اندک است. به این بخش صحرای یأس گفته می‌شود زیرا بیشتر مردم، در این قسمت مسیر، از کسب نتیجه مأیوس می‌شوند و به زندگی قبلی باز می‌گردند. افرادی موفق می‌شوند که تا پایان این بیابان خشک و گرم، طاقت بیاورند.

انتخاب‌های کوچک یعنی چه؟

منظور از انتخاب‌های کوچک، تمامی کارهایی است که در طول روز و زندگی انجام می‌دهیم. هر ارتباطی که می‌گیرید، هر کتابی که می‌خوانید، هر محبتی که می‌کنید، هر ترسی که با آن مواجه می‌شوید یا از آن فرار می‌کنید و به طور کلی، هر عملی که در طول روز انجام می‌دهید یا فکری که از سر می‌گذرانید، با گذشت زمان قدرتمند می‌شود و در اثر مرکب زندگی شما نقشی می‌آفریند.

سکه‌ی اثر مرکب دو رو دارد

همان‌گونه که تکرار انتخاب‌های درست و هوشمندانه در طول زمان، به موفقیت‌های عظیم منجر می‌شوند، انتخاب‌های اشتباه و ناآگاهانه نیز به ناکامی و بدبختی ختم می‌گردند.

متأسفانه بیشتر انتخاب‌های ما ناآگاهانه است. باورهایی که خانواده و جامعه به ما القا کرده‌اند و عادت‌هایی که از کودکی (و برپایه‌ی توجه بر لذت‌های آنی) کسب کرده‌ایم پایه‌ی اعمال ما را تشکیل می‌دهند و به ندرت تأثیر مثبتی بر زندگی ما دارند.

قانون زراعت

اثر مرکب منطبق بر قانون زراعت است. استفان کاوی می‌گوید همانگونه که نمی‌توانید یک شبه با دادن آب و کود فراوان به یک دانه، آن را به درخت تبدیل کنید، موفقیت و بدبختی نیز یک شبه ایجاد نمی‌شود. شرایط فعلی ما نتیجه‌ی رفتارهای گذشته‌ی ما است. تفاوت دانشجویی که در طول دوران تحصیل به مطالعه‌ی منظم و کسب مهارت‌های شغلی مشغول بوده است با دانشجویی که تمام دروس را شب امتحان مطالعه کرده است، نه در پایان ترم بلکه پس از شرکت در مصاحبه‌ی شغلی مشخص می‌شود.

اثر مرکب از قوانین طبیعت است. قوانین طبیعت (مانند قانون زراعت) همواره جاری هستند. هرگز نمی‌توانید این قوانین را دور بزنید. هیچ میانبری وجود ندارد. میانبرها فقط برای مدتی کوتاه جواب می‌دهند اما در درازمدت همواره قوانین طبیعت صادق هستند و تأثیر خود را نشان می‌دهند. شاید به دروغ گفتن به همسرتان، امشب مانع از ناراحتی او شده باشید اما در درازمدت اعتماد او را از دست خواهید داد.

قانون تکانه

یک گوله‌ی برف کوچک در بالای کوه هیچ قدرتی ندارد اما اگر همین گوله‌ی برفی در یک سراشیبی بغلتد بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شود و در پایین دامنه می‌تواند دیواری را تخریب کند یا ریشه‌های درخت تنومندی را از خاک خارج کند. این قانون تکانه است.

دانستیم هرگاه انتخاب‌های درستی انجام می‌دهید، ابتدا این انتخاب‌ها قدرت فراوانی ندارند اما اگر مدوامت به خرج دهید، پس از گذشت زمان کافی قدرت آن‌ها آشکار خواهد شد. اگر می‌خواهید این قدرت پیوسته و مستمر در زندگی شما باقی بماند باید همواره این انتخاب‌ها را تکرار کنید.

بسیاری از ما برای مدت کوتاهی، روال زندگی خود را تغییر می‌دهیم و اعمال و رفتار آگاهانه و درستی را تکرار می‌کنیم، اما متأسفانه با ظهور اولین نتایج، این روند را متوقف می‌کنیم. این یعنی از بین بردن نیروی تکانه. اکنون که اثر مرکب را آگاهانه در زندگی به کار بسته‌اید باید این اثرات را حفظ و تقویت کنید. تنها راه آن، تکرار انتخاب‌های درست قبلی و انجام انتخاب‌های صحیح جدید است.

از کجا شروع کنم؟

برای شروع، ابتدا باید بدانید در زندگی چه انتخاب‌هایی انجام می‌دهید. از امروز، تمام کارهایی را که انجام می‌دهید در دفتر یا گوشی همراه خود یادداشت کنید. از کوچک‌ترین و ساده‌ترین کارها غفلت کنید. ساعت بیدار شدن و خوابیدن، استفاده کردن از گوشی همراه، غذا خوردن، حرف زدن با همکارانتان و… همه چیز را پیش از انجام دادن یادداشت کنید. ابتدا کمی اذیت خواهید شد ولی پس از مدتی به آن عادت می‌کنید.

هر شب، پیش از خواب اعمال آن روزتان را مرور کنید. آیا اثر مرکب را به نحوی به کار می‌گیرید که منجر به نتایج مثبت در زندگی شما شود؟

پیشنهاد می‌کنم این کار را تا مدت بسیار طولانی انجام دهید. چه بسا، بارها تمایل به انجام کاری داشته باشید که نفع طولانی مدت در پی نداشته باشد اما فقط برای اجتناب از یادداشت کردن آن، از انجام آن منصرف شوید.

جمع‌بندی

اثر مرکب از جمله قوانین طبیعی موفقیت است. چه آن را قبول داشته باشید یا نه، در زندگی شما جاری است. اثر مرکب یعنی آگاه بودن به تأثیر انتخاب‌های کوچک در مقصدی که در آینده به آن خواهیم رسید. موفقیت نتیجه‌ی پایداری در گرفتن تصمیمات درست و انجام اعمال مناسب در طول زمان تا رسیدن به موفقیت و پس از آن است. ذهن‌آگاهی و هوشیاری از انتخاب‌ها کلید استفاده‌ی صحیح از این قانون در زندگی است.

مطالعه‌ی بیشتر

برای آشنایی بیشتر با اثر مرکب و به کارگیری آن در زندگی، پیشنهاد می‌کنم حداقل یکی از کتاب‌های زیر را بخوانید:

• اثر مرکب: آغاز جهشی در زندگی، موفقیت و درآمد شما نوشته‌ی دارن هاردی
• برتری خفیف: تبدیل اقدامات منظم ساده به موفقیت و خوشبختی نامحدود